Zostaw kontakt do siebie Kontakt Wejdź Wejdź Instagram Wejdź
2020-08-26

Angielski słowotwórstwo - zasady

Czym jest słowotwórstwo w języku angielskim?

Słowotwórstwo (ang. word formation) to dział językoznawstwa, który zajmuje się powstawaniem nowych wyrazów. W praktyce oznacza ono naukę, o tym, jak tworzyć wyrazy pochodne od wyrazu podstawowego. Oto przykłady w języku angielskim: od słowa child (dziecko) pochodzą wyrazy: children (dzieci), childhood (dzieciństwo), childish (dziecinny), childless (bezdzietny). Czasownik employ (zatrudniać) stanowi podstawę do utworzenia słów: employed (zatrudniony), unemployed (bezrobotny), unemployment (bezrobocie), employer (pracodawca), employee (pracownik).

Wyrazy pochodne tworzymy w języku angielskim za pomocą przedrostków (prefixes), przyrostków (suffixes), budowanie wyrazów złożonych, konwersję lub w sposób nieregularny. Przykłady i wyjaśnienie tych procesów znajdziesz w dalszej części tekstu.

Kiedy słowotwórstwo się przydaje?

Słowotwórstwo w języku angielskim i znajomość zasad, które nim rządzą, są niezwykle przydatne. Przede wszystkim, dzięki nim Twój angielski staje się o wiele bogatszy, potrafisz wyrazić się w głębszy, bardziej zaawansowany sposób. Po drugie, opanowanie angielskiego słowotwórstwa jest niezbędne do tego, aby zdać którykolwiek z ważniejszych egzaminów - od matury na poziomie rozszerzonym poczynając, na C2 Proficiency (dawne CPE) kończąc. 

Jak opanować słowotwórstwo w języku angielskim? - porady

Czy angielskie słowotwórstwo da się opanować? Tak! Jednak musisz przygotować się na to, że czeka Cię spora dawka solidnej, systematycznej pracy. Oto kilka naszych rad, jak sprawić, aby proces nauki przebiegał sprawnie i efektywnie. 

Naucz się obowiązujących zasad

Pierwszym, najważniejszym krokiem jest przyswojenie zasad, które rządzą angielskim słowotwórstwem. Najważniejsze i najbardziej przydatne z nich opisujemy w dalszej części tego artykułu. Zapamiętanie, jakie przedrostki i przyrostki należy stosować, aby utworzyć rzeczownik, przymiotnik, czasownik itd. znacznie ułatwia budowanie nowych wyrazów w języku angielskim.

Wykonaj dużą ilość ćwiczeń

Znajomość teorii dotyczącej angielskiego słowotwórstwa nie wystarczy. Jeszcze ważniejsze jest wyćwiczenie go w praktyce. Dobrym pomysłem jest wykonanie jak największej ilości ćwiczeń - dzięki temu nie tylko zapamiętasz poszczególne formy, ale nie zaskoczy Cię żadne zadanie na teście lub egzaminie.  

Poznając nowe słówko, sprawdź inne części mowy

Jeśli zależy Ci na opanowaniu słowotwórstwa, poświęć nieco czasu na to, aby z każdym nowym słowem, poznawać od razu wyrazy pochodne. Warto zastosować do tego przyjazną formę robienia notatek, np. mapę myśli, tabelkę lub osobny zestaw do nauki w aplikacji Quizlet. 

Dużo czytaj

Testy ze słowotwórstwa na maturze czy innym egzaminie sprawdzają tak naprawdę Twój zakres słownictwa. Dlatego każdy sposób jego poszerzania jest pomocny. Jednym z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszym sposobem na wzbogacenie zasobu znanych wyrazów jest czytanie po angielsku. Ważnym aspektem jest w tym przypadku oswajanie się z prawidłową pisownią. 

 

Potrzebujesz lepiej znać angielski?

WYBIERZ KURS DLA SIEBIE >>>

 

 

Nie zaniedbuj nauki gramatyki

Wiele zdań na słowotwórstwo jest nierozerwalnie związanych ze znajomością gramatyki, np. stopniowania przymiotników i przysłówków, trzeciej formy czasownika, użycia imiesłowów czy rozróżnienia pomiędzy koniecznością zastosowania bezokolicznika lub formy gerund. Solidna wiedza na temat poszczególnych zagadnień gramatycznych pomaga prawidłowo rozwiązać zadania ze słowotwórstwa. 

Najpopularniejsze zasady w słowotwórstwie

Oto najważniejsze zasady słowotwórstwa w języku angielskim.

Stosowanie przedrostków

Użycie przedrostka jest jednym z najczęstszych sposobów tworzenia nowych wyrazów w języku angielskim:

 

przedrostek

przykład zastosowania

anti-

anti-nuclear, anti-social, anti-terrorist, anti-vaxer

auto-

an autobiography, autosuggestion, autopilot

co-

coexistence, a co-worker, to cooperate

ex-

an ex-husband, an ex-basketball player

inter-

international, intercom, intercity

mini-

minibus, miniseries, miniskirt

mis-

mislead, a misprint, misuse

mono-

monoculture, monolingual, a monorail

multi-

multinational, to multitask, a multimillionaire

out-

to outnumber, to outplay, to outgrow

over-

overpaid, overweight, overjoyed

post-

post-war, postseason, postnatal

pre-

preview, preheat, prenatal

pro-

pro-European, proactive, prodemocrative

re-

reamarry, refund, recreate

semi-

semi-detached, semi-final, semiannual

sub-

subway, sub-zero, subheading

super-

superhuman, superficial, superhero

trans-

transatlantic, transplant, transmission

under-

undercooked, underestimate, underuse

 

Istnieje grupa przedrostków, które nadają znaczenie negatywne:

 

przedrostek

przykład zastosowania

un-

unhappy, unnecessary, unwanted

in-

independent, indifferent, invaluable

il-

*przed literą L, wyjątek: disloyal

illegal, illogical, illegitimate

im-

*przed literami M, P, B

imbalance, immature, impossible

ir-

*przed literą R

irregular, irresponsible, irrational

dis-

dishonest, discomfort, disagreement

non-

non-violent, non-alcoholic, non-stop

de-

defrost, depopulation, decentralized

 

Stosowanie przyrostków

Innym formą tworzenia nowych wyrazów w języku angielskim jest dodanie przyrostka. 

  • rzeczowniki w języku angielskim tworzymy za pomocą następujących przyrostków:

czasownik + -ion

correct - correction, inform - information

czasownik + -ment

invest - investment, pay - payment

czasownik + -ance/-ence

perform - performance, prefer - preference

czasownik + -ing

build - a building, feel - feeling

przymiotnik + -ness

blind - blindness, sad - sadness

przymiotnik kończące się na -ant/-ent tworzą rzeczowniki zakończone na -ance/-ence

distant - distance, absent - absence, important - importance

przymiotnik + -ty/-ity

royal - royalty, national - nationality

rzeczownik/czasownik + -er/-or 

build - builder, smoke - smoker, football - footballer

rzeczownik/czasownik/przymiotnik + -ist

motor - motorist, tour - tourist, national - nationalist

czasownik + -ant/-ent

assist - assistant, study - student

czasownik + -ee

employ - employee, interview - interviewee

rzeczownik + -an/-ian

history - historian, republic - republican


  • czasowniki w języku angielskim tworzymy za pomocą dwóch przyrostków:

przymiotnik + -ize

central - centralize, popular - popularize

przymiotnik + -en

bright - brighten, sad - sadden


  • przymiotniki w języku angielskim tworzymy za pomocą następujących przyrostków:

rzeczownik + -al

industry - industrial, nature - natural

rzeczownik + -ic

artist - artistic, hero - heroic

rzeczownik + -ful

care - careful, mind - mindful

rzeczownik + -less

hope - hopeless, care - careless

rzeczownik + -ous

danger - dangerous, fame - famous

rzeczownik + -y

health - healthy, salt - salty

rzeczownik + -ly

cost - costly, friend - friendly

czasownik + -ive

act - active, inform - informative

czasownik + -ing

amuse - amusing, fascinate - fascinating

czasownik + -ed

excite - excited, surprise - surprised

czasownik + -able/-ible

accept - acceptable, defense - defensible


  • przysłówki w języku angielskim tworzymy, dodając przyrostek -ly do przymiotnika: quick - quickly, silent - silently, nice - nicely

Tworzenie rzeczowników złożonych

W języku angielskim mamy do czynienia z rzeczownikami złożonymi, które powstają przez zestawienie ze sobą przynajmniej dwóch wyrazów. Tworzymy je na kilka różnych sposobów:

 

rzeczownik + rzeczownik

handbag, weekend, bedroom

przymiotnik + rzeczownik

greenhouse, blackboard, hotplate

czasownik + rzeczownik

searchlight, swimsuit, runway

gerund + rzeczownik

washing machine, dining room, swimming pool

rzeczownik + gerund

coin-collecting, bird-watching, trainspotting

liczebnik + rzeczownik (+ przymiotnik)

a four-day journey, a four-wheel drive, a four-day-old boy

 

Potrzebujesz lepiej znać angielski?

WYBIERZ KURS DLA SIEBIE >>>

 

 

Zmiana samogłoski lub spółgłoski

W wielu przypadkach utworzenie wyrazu pochodnego wymaga zmiany samogłoski lub/i spółgłoski:

blood - bleed

food - feed

full - fill

lose - loss

proud - pride

sell - sale

shoot - shot 

sing - song

sit - seat

 

believe - belief

advise - advice

descend - descent

prove - proof

speak - speech

 

choose - choice

lend - loan

live - life

succeed - success

think - thought

Słowa o więcej niż jednym znaczeniu

Pewna grupa słów w języku angielskim może pełnić funkcję czasownika i rzeczownika. Proces zmiany znaczenia danego wyrazu z rzeczownika na czasownik i odwrotnie nazywamy konwersją. Do grupy słów, które mogą pełnić funkcję rzeczownika lub czasownika, zaliczamy:

aid, answer, attack, attempt, call, cause, change, claim, control, cost, cut, deal, demand, design, drive, experience, fall, fear, fight, form, help, hit, hope, look, love, market, need, offer, plan, report, run, sound, start, stay, stop, support, talk, test, vote, wait, walk

W przypadku innej grupy wyrazów, pisownia dla rzeczowników i czasowników jest identyczna, lecz różnią się położeniem akcentu. Zwykle czasowniki akcentowane są na drugą sylabę. Do grupy tej należą:

conduct, conflict, discount, export, import, increase, produce, progress, protest, rebel, reject, suspect, transfer, transport

Wykonuj ćwiczenia ze słowotwórstwa

Jeśli chcesz zyskać pewność, że angielskie słowotwórstwo nie ma przed Tobą tajemnic, postaraj się wykonać jak najwięcej ćwiczeń. Dzięki temu zapamiętasz poprawną formę i pisownię, poszerzysz zakres znanego Ci słownictwa i nic nie zaskoczy Cię podczas ważnego egzaminu!

Słowotwórstwo na maturze

Jeśli czeka Cię matura z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym, będziesz musiał zmierzyć się z częścią sprawdzającą znajomość środków językowych. Tam, obok zadań zamkniętych, np. na dobieranie i testów wyboru, pojawiają się zadania otwarte, obejmujące parafrazy, tłumaczenia fragmentów zdań, zdania z luką oraz słowotwórstwo. To ostatnie przybiera z zasady formę kilku zdań z lukami. Na końcu każdego z nich umieszczone jest słowo, od którego należy utworzyć wyraz pochodny, który w logiczny i poprawny gramatycznie sposób uzupełni lukę, np.:

Jim has been ____________ for 10 weeks now and he’s getting desperate to find a new job. EMPLOY

O czym należy pamiętać w trakcie egzaminu maturalnego?

Zmagając się z zadaniem na słowotwórstwo na maturze z angielskiego, warto zastosować przemyślaną strategię. Postaraj się wdrożyć te pięć ważnych kroków:

  1. Przeczytaj ze zrozumieniem całe zdanie. Dla pewności przetłumacz je sobie w głowie na język polski.
  2. Zdecyduj, jakiej części mowy potrzebujesz, aby uzupełnić lukę. Rzeczownika? Czasownika? Przymiotnika?
  3. Jeśli nie pamiętasz, jak brzmi poprawna forma, postaraj się ją utworzyć. Przypomnij sobie najczęściej stosowane przedrostki i przyrostki, wypróbuj je, to może Ci pomóc przywołać z pamięci wyraz, którego potrzebujesz.
  4. Przeczytaj i przetłumacz na polski pełne zdanie. Zastanów się, czy na pewno wziąłeś pod uwagę wymogi gramatyki, np. dodałeś odpowiednie końcówki do czasownika.
  5. Nigdy nie zostawiaj pustych luk. Nawet jeśli nie masz pojęcia, jak brzmi prawidłowa odpowiedź, zgaduj, strzelaj, próbuj. Zawsze istnieje szansa, że trafisz!

Podsumowanie

Angielskie słowotwórstwo nie jest najprostszym zagadnieniem, jednak można się z nim zaprzyjaźnić! Wymaga to trochę pracy, lecz naprawdę warto zainwestować czas i wysiłek w jego opanowanie. Nie tylko łatwiej będzie Ci zdać maturę - Twój angielski po prostu stanie się bardziej zaawansowany.

Pamiętaj, że słowotwórstwo staje się prostsze, kiedy dobrze znasz gramatykę angielską. Jeśli szukasz sprawdzonych materiałów do powtórki przed egzaminem, sprawdź naszą Gramatykę j. angielskiego i usystematyzuj swoją wiedzę! 

 

Potrzebujesz lepiej znać angielski?

WYBIERZ KURS DLA SIEBIE >>>

 

 

Słowotwórstwo angielskie zdecydowanie nie należy do ulubionych zagadnień osób uczących się tego języka. Wynika to przede wszystkim z faktu, że tutaj nie ma miejsca na improwizację. Na egzaminie, np. maturze rozszerzonej lub FCE, zadania ze słowotwórstwa bezlitośnie weryfikują wiedzę zdających. Na szczęście, można się go nauczyć! Jak to zrobić? O tym piszemy w artykule poniżej! 

Zostaw nam swój kontakt, a pomożemy Ci z językiem